Cờ tướng là một trò chơi có nguồn gốc từ Trung Quốc, được cho là ra đời cách đây hơn 3000 năm. Đây là một trò chơi chiến lược phức tạp dành cho hai người chơi, mỗi người có 16 quân cờ gồm tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã và tốt. Mục đích của trò chơi là bắt hoặc chiếu hết tướng đối phương.
Cờ tướng yêu cầu người chơi phải có khả năng phán đoán, tính toán và dự đoán nước đi của đối thủ để lập kế hoạch hành động phù hợp. Các yếu tố quyết định chiến thắng trong cờ tướng bao gồm chiến lược, chiến thuật, kinh nghiệm và tâm lý của người chơi.
Cờ tướng phổ biến ở các nước Đông Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Việt Nam. Ở Việt Nam, cờ tướng xuất hiện từ thế kỷ thứ 10 và có ảnh hưởng sâu sắc trong văn hóa dân gian. Các câu ca dao, tục ngữ về cờ tướng thể hiện ảnh hưởng của trò chơi này đối với người Việt.
Cách chơi của mỗi quân cờ trong cờ tướng di chuyển theo những quy tắc riêng. Tướng là quân trị giá nhất trên bàn cờ, di chuyển từng ô một theo chiều dọc, ngang hoặc chéo. Sĩ di chuyển theo đường chéo, tốt di chuyển về phía trước, xe và pháo di chuyển theo đường thẳng ngang hoặc dọc, còn tượng và mã di chuyển cong. Việc hiểu rõ quy tắc di chuyển của từng quân cờ là chìa khóa thành công trong cờ tướng.
Hai chiến thuật quan trọng trong cờ tướng là “bắt quân” và “chiếu hết”. Bắt quân là di chuyển các quân cờ để bắt trực tiếp quân đối phương. Trong trường hợp hai quân cùng loại đối mặt nhau thì quân nào đi trước sẽ bị mất. Chiếu hết là kỹ thuật ép tướng đối phương vào chỗ tất yếu thua cuộc. Người chơi sử dụng chiếu hết để kết thúc trận đấu nhanh chóng.
Trong lịch sử, cờ tướng gắn liền với giới sĩ phu và tướng lĩnh. Nhiều vị vua chúa, quan lại, danh tướng đều là những kỳ thủ cờ tướng tài ba. Họ sử dụng cờ tướng như một cách thể hiện trí tuệ và mưu lược của bậc thống soái. Nhiều chiến lược quân sự được ví như “cờ tướng trong chiến trận”.
Một trong những kỳ thủ cờ tướng lừng danh trong lịch sử Trung Quốc là Khổng Minh. Ông được mệnh danh là “Thần cờ tướng” nhờ tài năng vượt trội và những mưu kế độc đáo. Một kỳ thủ Việt Nam nổi tiếng khác là tướng Trần Bình Trọng, từng đánh bại nhiều cao thủ Nhật Bản trong Chiến tranh Trung-Nhật.
Ngày nay, cờ tướng vẫn là một môn thể thao trí tuệ phổ biến. Nhiều giải đấu cờ tướng quốc gia và quốc tế thu hút hàng triệu người xem, đặc biệt là ở châu Á. Việc chơi cờ tướng không chỉ rèn luyện trí tuệ mà còn giúp người chơi học cách kiên trì, bình tĩnh và sáng tạo trong giải quyết vấn đề.
Những người chơi chuyên nghiệp thường phải dành hàng chục năm để làm chủ môn cờ. Sự kết hợp giữa kinh nghiệm thực tiễn và khả năng phán đoán nhanh nhạy sẽ quyết định mức độ thành công của họ. Một số kỳ thủ chuyên nghiệp nổi tiếng thế giới hiện nay gồm Lý Thiên Hạo (Trung Quốc), Lê Quang Liêm (Việt Nam), Nguyễn Ngọc Trường Sơn (Việt Nam)…
Nhìn chung, qua hơn 3000 năm hình thành và phát triển, cờ tướng đã trở thành một biểu tượng văn hóa đặc sắc của người Đông Á. Trò chơi này không chỉ giúp rèn luyện trí tuệ mà còn thể hiện phong cách sống tinh tế, sâu sắc của con người phương Đông.
Tuy vậy, cờ tướng hiện đại cũng đang dần trở nên phổ biến ở các nước phương Tây. Nhiều giải đấu cờ tướng quốc tế có sự góp mặt của các kỳ thủ châu Âu và châu Mỹ. Họ ngày càng chứng tỏ khả năng cạnh tranh ngang ngửa với các đại kiện tướng châu Á.
Ở Việt Nam, cờ tướng ngày càng thu hút đông đảo lớp trẻ đam mê. Nhiều trường đại học, cao đẳng đưa môn cờ vào giảng dạy như một môn học tự chọn hoặc ngoại khóa. Các câu lạc bộ cờ tướng tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM hay Đà Nẵng cũng được nhiều bạn trẻ yêu thích.
Cơ quan Nhà nước cũng quan tâm, đầu tư nhiều hơn cho sự phát triển của môn cờ truyền thống. Hàng năm, có hàng chục giải cờ tướng lớn được tổ chức, từ cấp thành phố cho đến toàn quốc. Điều này góp phần nâng cao chất lượng chuyên môn, đào tạo ra nhiều kỳ thủ tài năng.
Năm 2019, kỳ thủ Lê Quang Liêm đã giành chức vô địch cờ nhanh thế giới, trở thành nhà vô địch cờ tướng đầu tiên của Việt Nam. Đây được xem là một dấu mốc quan trọng, khẳng định vị thế của cờ tướng Việt Nam trên trường quốc tế.
Nhiều chuyên gia nhận định, với sự đầu tư bài bản, cờ tướng Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên top đầu thế giới trong thập kỷ tới. Đây sẽ là thành quả xứng đáng sau hàng ngàn năm phát triển của môn thể thao trí tuệ đặc sắc này.
